Zeugma’nın en ikonik eseri olarak kabul edilen ve M.Ö. 2. yüzyılın sonlarına tarihlenen Maenad Mozaiği’nin, bilinen adıyla Çingene Kızı mozaiğinin eksik parçaları yıllar sonra ABD’de ortaya çıktı. Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin, Ekim ayı sonunda mozaiğe ait 12 parçayı Ohio’da teslim alacağını duyurdu. Peki, bugün Çingene Kızı mozaiği nerede bulunuyor?
Antik kentten günümüze uzanan bir keşif
Çingene Kızı mozaiği, Gaziantep’in Nizip ilçesi yakınlarındaki Zeugma Antik Kentinde, 1998–1999 kış döneminde gerçekleştirilen kurtarma kazıları sırasında keşfedildi. Belkıs Harabeleri’nde yer alan bir villanın yaklaşık 300 metrekarelik tabanına ait bu mozaik, üzerindeki bir sütunun kaldırılmasıyla gün yüzüne çıktı.
Kazılarda Akratos, Mevsim Tanrıçası ve Satir mozaikleriyle birlikte bulunan eser, kısa sürede Gaziantep’in kültürel sembollerinden biri haline geldi. Mozaiğin merkezindeki figürün kimliği ise hâlâ tartışılıyor. Bazı uzmanlar figürü Yer Tanrıçası Gaia ile ilişkilendirirken, bazıları Büyük İskender olabileceğini savunuyor. Kabarık saçları, iri halka küpeleri ve derin bakışlarıyla tanınan bu portre, keşfedildiği ilk anda “Çingene Kızı” adını aldı.
Mozaiğin ana paneli bir dönem Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nde sergilendi, ardından 9 Eylül 2011 itibarıyla Zeugma Mozaik Müzesi’ndeki özel bölümünde ziyarete açıldı.
Zeugma’nın kayıp parçaları ABD’de ortaya çıktı
Ancak mozaiğin tamamı Türkiye’de değildi. Yıllar önce kaçakçılar tarafından sökülen kenar bordürleri ve bazı parçalar, 2012 yılında ABD’nin Ohio Eyaletindeki Bowling Green State University’nin Wolfe Sanat Merkezi’nde tespit edildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, üniversite yönetimiyle iletişime geçerek parçaların Türkiye kökenine ait bilimsel raporlar sundu. Fakat üniversite, bu raporları yeterli bulmayarak mozaiklerin yasa dışı yollarla çıkarıldığını kanıtlayan ek belgeler talep etti. Dört yıl süren görüşmelere rağmen sonuç alınamayınca konu UNESCO nezdine taşındı ve Dışişleri Bakanlığı devreye girdi.
Peki çingene kızı şu anda nerede?
Mozaiğin merkez paneli hâlen Gaziantep Zeugma Mozaik Müzesi'nde sergileniyor. ABD’de bulunan eksik parçalar ise iade sürecinin tamamlanmasıyla birlikte aynı müzeye
getirilecek ve yıllar sonra ilk kez orijinal formuna en yakın hâliyle ziyaretçilerin karşısına çıkarılacak. Çingene Kızı, yalnızca bir mozaik değil; Türkiye’nin kültürel mirası için verilen mücadelenin de güçlü bir simgesi olmaya devam ediyor.