Demir eksikliği çocukların okul başarısını etkiler mi?

Demir eksikliği, Türkiye’de ve dünyada en yaygın besinsel eksiklik olarak dikkat çekiyor. Öğrenme, dikkat, gelişim basamakları ve bağışıklık sistemi üzerine etkileri nedeniyle özellikle çocuklarda ciddi sorunlara yol açan demir eksikliği, okul başarısını da belirgin biçimde düşürüyor. Araştırmalar, Türkiye’de 0-5 yaş arası çocukların yaklaşık yarısında, okul çağındaki çocukların ise yüzde 30’unda demir eksikliği anemisi bulunduğunu gösteriyor. Dünya genelinde ise her dört kişiden biri demir eksikliğinden etkileniyor.

Demir, oksijen taşıyan hemoglobin molekülünün temel yapı taşı. Eksikliğinde alyuvar üretimi azalıyor, kanın oksijen taşıma kapasitesi düşüyor ve yorgunluk, dikkat dağınıklığı ile fiziksel-bilişsel performansta gerileme ortaya çıkıyor. Yetersiz demir alımı, emilim bozuklukları, kanamalar ve hızlı büyümeyle artan ihtiyaç en temel nedenler arasında yer alıyor.

Çocuklarda demir eksikliğinin en belirgin bulguları; yorgunluk, solukluk, çabuk yorulma ve çarpıntı. Ayrıca ağız kenarında yaralar, ağlama sırasında nefessiz kalma (katılma), gelişim geriliği, öğrenme ve kavrama güçlükleri, okul performansında düşüş ve enfeksiyonlara daha sık yakalanma gibi belirtiler de görülebiliyor.

Beslenme, demir eksikliğinin önlenmesinde kritik bir role sahip. Bebeklerde ilk altı ay yalnızca anne sütü öneriliyor. Ek gıdalara geçişten sonra da iki yaşına kadar emzirmenin sürdürülmesi önem taşıyor. Kırmızı et, balık, kümes hayvanları, kurubaklagiller, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve kuru üzüm demir açısından zengin besinler arasında bulunuyor.

Pekmez, içerdiği demir ve minerallerle dikkat çekiyor. Bir yemek kaşığı pekmez, yetişkin bir bireyin günlük demir ihtiyacının yaklaşık yüzde 20’sini karşılayabiliyor. Ancak yüksek şeker içeriği nedeniyle diyabet, insülin direnci veya kilo sorunu olanların porsiyon kontrolüne dikkat etmesi gerekiyor. En yüksek demir içeriği dut pekmezinde bulunuyor.

Uzun süredir yürütülen ulusal destek programları kapsamında bebeklere ve gebelere demir desteği sağlanıyor. Bu uygulamalarla bebeklik dönemindeki demir eksikliği anemisi sıklığının ciddi oranda azaldığı bildiriliyor.

Demir eksikliğinin yalnızca beslenmeyle değil, tüketim alışkanlıklarıyla da ilişkili olduğu belirtiliyor. Özellikle yemeklerle birlikte tüketilen kahve ve çayın içeriğindeki tanenler, demir emilimini azaltarak eksikliğe zemin hazırlayabiliyor. Bu nedenle demir yönünden zengin öğünlerde bu içeceklerin sınırlandırılması öneriliyor.