Gaziantep, yüzyıllar boyunca şekillenen düğün gelenekleriyle bugün hâlâ Türkiye’nin en zengin evlilik kültürüne sahip şehirlerinden biri olmayı sürdürüyor. Kentte düğün süreci, ailelerin tanışmasından gelin alma törenine kadar birçok aşamadan oluşmakta. Her adımın kendine özgü kuralları, sorumluları ve sembolik anlamları bulunmakta.
Düğün süreci, Gaziantep’te şu aşamalarla ilerliyor:
Düğür Gezme ve Düğür Gitme nedir?
Düğün hazırlıklarının ilk adımı olan düğür gezme, oğlan annesinin uygun kız arayışıyla başlıyor. Kız beğenilirse düğür gitme gerçekleştiriliyor; damat adayıyla birlikte çiçek ve çikolata alınarak kız istemeye gidiliyor.
Söz Alma nedir?
Aile büyüklerinin katılımıyla söz kesimi yapılıyor ve tatlı yeniyor. Bu aşamada takılacak altın ve alınacak eşyalar konuşuluyor. Gaziantep’te altın takı önemli bir gelenek; en fakir ailede bile en az iki çift bilezik isteniyor.
Beklik Takma (Nişan) nedir?
Nişandan önce pazarlık yapılır ve kız tarafına alınacak eşyalar belirleniyor. Nişan yüzüğünü aile büyüğü veya kaynana takıyor. Nişandan sonra bohçalar hazırlanıyor; damat, gelin ve tüm akrabalar için bohça hazırlanması gelenek hâline gelmiş durumda. Oğlan tarafı yıl içinde kuymak, şeker, kurbanlık ve mevsimlik meyveler göndererek jestlerde bulunuyor.
Düğünlerdeki Önemli Kişiler
Toy Beyi: Düğünün her aşamasındaki bahşiş işlerinden sorumlu kişi olarak görev yapıyor. Davulcu, zurnacı, kapı bağı, baş bağı gibi tüm bahşişleri o karşılıyor. Sağdıç ve Yenge: Damatla ilgilenen sağdıçlar ve gelinin bakımını üstlenen yenge, düğün sürecinin en aktif rollerinden. Sağdıç çalma oyunu gelenekler arasında yer alıyor.
Maşta ne demek?
Düğün misafirlerini ağırlayan, ikramı düzenleyen ve törenin akışını yöneten kadın görevli maşta, aldığı kararlara herkesin uyduğu önemli bir figür olarak öne çıkıyor.
Esvap Biçme ve Yatak Biçme nedir?
Geçmişte düğünden 15 gün önce yapılırdı. Kıza dikilecek elbiseler terziyle birlikte belirlenirdi. Günümüzde uygulanmasa da eskiden önemli bir aşamaydı. Yatak biçme ise imece usulüyle yapılan bir eğlence ve yardımlaşma günü olarak devam ediyor.
Gaziantep'te Çeyiz Töreni nasıl yapılır
Pazar günü davul zurna eşliğinde kız evinden oğlan evine çeyiz götürülüyor. Çeyiz sergileniyor; sandığın üzerine oturan çocuğa bahşiş veriliyor. Çeyizde Antep işi el emeği varsa kaynana lahmacun hazırlatıyor.
Kına Gecesi nasıl olur?
Kına tepsisi yedi genç kız tarafından dolaştırılıyor. Gelinin elini açması için altın konulması gerekiyor. Gaziantep’te damada da kına yakılması gelenekler arasında.
Gelinci Günü nasıl olur?
Kına gecesinin ertesi günü kızın oğlan evine götürülmesiyle kutlamalar sürüyor. Gelin eve götürülmeden önce kurban kesiliyor, gelin kurbanın üzerinden atlıyor.
Kaynana gelinin başından para ve şeker saçıyor.
Gelin Alma nasıl yapılır?
Pazar günü gelin arkasına gidiliyor. Gelin evden çıkarken baş bağı ve kemer bağı ritüelleri uygulanıyor. Evden ayrılırken su dökülüyor; yol kesmeleri yapılıyor ve bahşiş veriliyor. Gelin oğlan evine giderken farklı bir yoldan dönülmesi uğur sayılıyor.
Düğün ve Son Ritüeller
Düğün boyunca halaylar, yöresel oyunlar ve eğlenceler düzenleniyor. Düğün sonunda gelin arabadan inmediği için hediye istenir, gelinin başına “saçı” saçılır.
Gelin babasının evinden getirilen bardak kırılarak kötü huyların geride bırakıldığı sembolize edilir. Damat eve girerken kapıya bal sürer; “Eve bal gibi tatlı olayım” anlamı taşır.
Yüz açma ritüeli yapılır ve damat gelinin yüz bağına takı takar.
Gaziantep’te düğün süreci baştan sona kültürel semboller, yardımlaşma ve aile bağlarıyla örülü şekilde geçiyor. Binlerce yıllık gelenekler, bugün modern düğün anlayışıyla harmanlanarak yaşamaya devam ediyor.