Bambaşka Biri dizisinde Kenan karakterinin rahatsızlığı dikkat çekti. Kenan'ın dissosiyatif bozukluğu olduğu belirtiliyor. Peki ama dissosiyatif bozukluk nedir? Bambaşka Biri dizisinde Burak Deniz'in canlandırdığı 'Kenan' karakterinde görülen dissosiyatif kimlik bozukluğu araştırılıyor.
İşte Dissosiyatif bozukluğa dair bilgiler...
Dissosiyasyon gündelik dilde bölünme ve çözülme gibi anlamlara gelir. Kişilik bölünmesi, çoklu kişilik, yabancılaşma gibi değişik deyimlerle ifade edilmeye çalışılsa da çeşitlilik gösteren bu ruh halini tek bir sözcükle ifade etmek güçtür. Bu bozuklukta bilinç, bellek, dikkat, düşünceler, anılar, duygular, algılar, ve kimlik gibi normalde bütünlük içerisinde çalışan çeşitli ruhsal işlevlerden biri ya da daha fazlası kesintiye uğrama, kopma, ve sürekliliğini yitirme yönünde olumsuz etkilenir. Ortaya unutkanlıklar, duyguları yönetmede güçlük, kimlik kargaşası ve değişkenliği, çevreye ya da kendine yabancılaşma gibi belirtiler çıkar. Bu bilinç kesintilerinden duyular (dokunma, acı duyma vb) ve motor sistem (kasların kasılması, gevşemesi vb) de etkilenebilir.
Tıpkı anksiyete gibi, dissosiyasyonun hafif derecedeki biçimleri normal yaşamın parçasıdır ve bizi zaman zaman hoşlanmadığımız gerçeklerden koparır, uzaklaştırır. Ancak dissosiyasyon şiddetli olduğunda normal yaşamı bozar ve tedavi gereksinimi duyulur. Sanıldığının aksine, dissosiyatif bozukluklar tıpkı depresyon ve anksiyete gibi sık görülmekte, ancak çeşitli görünümleri arasında belirti bakımından gösterdiği büyük farklılıklar nedeniyle iyi tanınmamakta ve gözden kaçabilmektedir.
DİSSOSİYATİF BOZUKLUK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Dissosiyasyonun belirtileri çok çeşitlidir. Ruhsal ve bedensel belirtiler bir arada olabilir. Özellikle bazı ruhsal belirtileri (örneğin kafa içerisinde tartışan sesler duyma) kişide “akıl sağlığına” ilişkin ağır bir bozukluk olduğu endişesine yol açabilir. Bedensel belirtiler ise (örneğin ruhsal nedenli bayılma) nörolojik bir bozukluk akla getirebileceği için acil tıbbi değerlendirme gereksinimi duyulabilir.
Dissosiyasyonun ruhsal belirtileri şu şekilde sıralanabilir;
Çocukluktan beri süren kronik depresyon, yalnızlık duyguları
Hayal kurma, hayali arkadaşlar edinme, onların etkisinde kalma
İçinde karşıt kutuplar arasında mücadele hissetme
Kendine, bedenine, çevreye yabancılaşma, gerçek dışılık duygusu
Kafa içerisinde tartışan sesler duyma, bu seslerin içeriden başkalarına yanıt vermesi
Seslerin kişinin kontrolünü geçici olarak ele alması
“Sinir krizleri”, o sırada aşırı öfke, kriz sırasında olanları anımsayamama, çabuk öfkelenme
“Hafıza kopmaları”, “zaman boşlukları”, birkaç saat boyunca olanları anımsayamama
Kendisinin kim ve nasıl biri olduğu konusunda kafa karışıklığı
Kişilerarası ilişkilerde çalkantılar, “borderline” diye nitelenme
Sürekli intiharı düşünme, yineleyen girişimler
Kendi bedenine zarar verme (kesici cisimle yüzeysel yaralama, saç çekme, kendi bedenine özensiz davranma)
Kendini ve bedenini sevmeme
Yeme bozuklukları
Bedensel belirtiler ise;
Nörolojik neden bulunamayan, görünüşte epilepsiye (sara) benzeyen bayılma nöbetleri,
Tıbbi nedeni bulunamayan ağrı, titreme, kasılma gibi fiziksel belirtiler
Psikosomatik hastalıklar (örneğin açıklanamayan mide-bağırsak sorunları, kusma)
Dissosiyatif Bozukluk Tanısı, Teşhisi Nasıl Koyulur?
Dissosiyatif bozuklukların tanısal değerlendirilmesinde diğer psikiyatrik bozukluklardan ayırt edilmesi gerekir. Belirtilerin çeşitlilik göstermesi, çocukluk ve ergenlikten başlayarak her yaş grubunda görülebilmesi ve başka bozukluklarla karıştırılması nedeniyle yıllarca doğru tanı konulamadan kalan durumlar bu konudaki artan bilinçlenmeye rağmen hala sık görülmektedir. Bu nedenle dissosiyatif bozukluğu olanlarda şizofreni, dirençli depresyon, borderline kişilik bozukluğu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, bipolar bozukluk, davranış bozukluğu, otizm spektrum bozukluğu gibi tanılar alanlara rastlanır.
Çeşitlilik gösteren dissosiyasyon belirtilerinin başka bir psikiyatrik bozuklukla karıştırılmaması gerekir. (örneğin şizofreni, bipolar bozukluk, kişilik bozukluğu).
DİSSOSİYATİF BOZUKLUK KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Dissosiyatif bozukluklar çocukluk çağı ruhsal travmalarının etkisi ile ortaya çıkan ruhsal bozukluklar içerisinde en önde gelir. Genetik etkilerin katkısı sınırlıdır, aile içi problemler ve çocuk yetiştirme ile ilgili sorunlar vakaların hemen hemen tamamında görülmektedir. Bazı ailelerde bu sorunların üstü örtülü kalmakta ya da fark edilmemektedir. Örneğin toplumumuzda çok görülen aşırı koruma-kollama ya da aniden parlama (duyguları yönetememe) gibi ölçüsüz tutumlar bir kötü niyete dayanmasa da çeşitli bağlanma ve ruhsal gelişme sorunlarına, bağımlılık-bağımsızlık çatışmalarına yol açabilmektedir.
Dissosiyatif bozukluk gelişme çağındaki çocuğun yakın çevresinden kaynaklanan sorunları iç dünyasında çözmeye çalışırken kendi ruhsal bütünlüğünü yitirmesinden kaynaklanmaktadır. Özetle, dış dünyadan kaynaklanan sorun, artık çözülmüş olsa bile, kişinin iç dünyasında işlem görmeye devam etmektedir.
