Pandeminin başlangıcından bu yana iş dünyasında yaşanan büyük değişim, küresel ölçekte istifa dalgalarını da beraberinde getirdi. Özellikle Amerika’da Nisan ayında yalnızca perakende sektöründe yaklaşık 650 bin çalışanın iş bırakması, “sessiz istifa” kavramının tüm dünyanın gündemine oturmasına neden oldu. Dünya ekonomi forumlarında da tartışma konusu olan bu trend, kısa sürede sosyal medyada akıma dönüşerek milyonlarca kişiye ulaştı.
Sessiz istifa, iş bırakmak anlamından daha fazlasını ifade ediyor. Çalışanların iş yerinde minimum efor sarf etmesi, ekstra sorumluluk almaktan kaçınması ve işin hayatı ele geçirmesine izin vermemesi üzerine kurulu bir yaklaşım olarak tanımlanıyor. Hareketi viral hâle getiren isim ise New York’ta yaşayan 24 yaşındaki yazılım mühendisi Zaid Khan oldu. Khan’ın TikTok’ta paylaştığı video, kısa sürede milyonlara ulaştı ve #QuietQuitting etiketi 17 milyondan fazla görüntülendi.
Nedenleri; Destek görememek ve tükenmişlik
Pandemi sırasında çalışanlar, işverenlerinin kendilerine nasıl davrandığını yeniden sorguladı. Destek görenler işlerine devam ederken, kurumsal kültürü zayıf olan şirketlerde çalışanlar bir kırılma noktasına sürüklendi. Stanford ve Personio’nun araştırmalarında, kötü çalışma ortamlarının bu dönemde daha da görünür hâle geldiği ve çalışanların önemli bir kısmının iş-yaşam dengesizliği, toksik kültür, uzun mesai ve düşük maaş gibi nedenlerle sessiz istifaya yöneldiği tespit edildi.
JUST Capital yöneticisi Alison Omens, pandemi sürecini “İnsanların makine olmadığını hatırladığımız dönem” olarak nitelendirirken, çalışanların beklentilerinin hiç olmadığı kadar arttığını vurguluyor.
"Tek sorun para değil"
ABD’de perakende sektöründe istifaların rekor seviyeye ulaşmasıyla şirketler maaşları artırmaya ve işe alım bonusları sunmaya başladı. Ancak uzmanlara göre sorun yalnızca ücret değil. Çalışanlar, daha az maaş veren ancak daha fazla şefkat, gelişim imkânı ve esneklik sunan işlere yöneliyor.
Türkiye’de tablo: Her 4 gençten 1’i sessiz istifada
Youthall’ın 2022 araştırması, sessiz istifanın Türkiye’de özellikle Z kuşağı arasında ciddi şekilde karşılık bulduğunu ortaya koyuyor. Araştırmaya göre:
Her 4 gençten 1’i sessiz istifa sürecinde,
Gençlerin yüzde 46,6’sı sessiz istifa kavramına yakın hissediyor.
Sessiz istifanın Türkiye'deki başlıca nedenleri:
Düşük maaş: %35
İş-özel yaşam dengesizliği: %21,7
İş tanımının belirsizliği: %15
Kariyer yollarının kapalı olması: %14,2
Uzun mesai saatleri: %7,9
Gençlerin sessiz istifadan çıkabileceğini söyledikleri şartlar arasında maaş ve yan hakların düzenlenmesi, iş-yaşam dengesi sunan düzenlemeler ve yöneticilerin motivasyon değişimlerini fark etmesi ilk sıralarda yer alıyor.
İş-yaşam dengesi kurulamıyor
Araştırmaya katılanların yüzde 58,1’i iş-yaşam dengesi kuramadığını belirtiyor. Ayrıca çalışanların yalnızca %18,5’i kendini iş yerine ait hissediyor.
Kadınlarda daha yaygın
Kadın çalışanların %68,6’sı, erkek çalışanların ise %58,7’si sessiz istifa sürecinde olduğunu veya bu eğilime yakın olduğunu ifade ediyor. Kadınlarda en büyük neden iş-özel yaşam dengesi olurken erkeklerde düşük maaş öne çıkıyor.
Z kuşağı trendi yönlendiriyor
Youthall CEO’su Emre Aykan, Z kuşağının iş hayatındaki yeni akımların öncüsü olduğunu söyleyerek, bu kuşağın “extra sorumluluk almaktan kaçınarak, sadece görev tanımını yerine getirerek” sessiz istifa sinyallerini açıkça verdiğini belirtiyor.
Sessiz istifa, yalnızca bir istifa biçimi değil; iş dünyasının yeni dinamiklerine, çalışanların değişen beklentilerine ve pandemi sonrası yeniden şekillenen çalışma kültürüne güçlü bir toplumsal yanıt niteliği taşıyor.
