Okuma-anlama becerilerinin geliştirilmesi, her kademedeki öğrenci için başarının vazgeçilmez önkoşuludur.
Bu anlamda bireyde okuma-anlama gücünü artıran ve üst düzey düşünme becerilerini geliştiren okuma-anlama stratejileri etkin kullanıldığında, bireylerde üst düzey davranış ve düşünce örüntüleri oluşmasına katkı getirmektedir. Üst düzey düşünme ve anlamlandırma becerisi, metni isteklice okumayı, uyaranlar arasında seçici davranmayı, yeni uyaranları ön yaşantılarla bütünleştirmeyi, özümlemeyi, içselleştirmeyi ve zihinde yeniden yapılandırmayı gerektirir.
Okuma öncesi kullanılan stratejileri şöyle sıralayabiliriz;
-Metnin teması üzerinde düşünme: Okuyucunun herhangi bir metni okumaya başlamadan önce okuduğu metnin ne ile ilgili olduğu hakkında düşünmesi, onun metni daha iyi anlamasına yardım eden zihinsel bir ön hazırlıktır. Metnin öyküleyici bir metin mi, yoksa bilgilendirici bir metin mi olduğu, metinle ilgili görsellerin varlığı, metnin uzunluğu-kısalığı üzerine bir beyin jimnastiği yapılabilir.
Okuma amacını belirleme: Amaç belirleme bireyin metne bakış açısını tayin eder. Araştırmalar, okunacak metnin niçin okunacağının bilinçlice düşünülmesinin anlamayı iyileştirdiğini göstermektedir. Çocuklar çoğunlukla öğretmenin ders işleniş basamaklarına göre kendilerini koşullandırdıklarından bu konuda fikir yürütmezler, bu nedenle okuma amacının belirlenmesi çok önemlidir.
Metni gözden geçirme: Metni gözden geçirme, bireyin metnin önemli bölümlerini belirlemesine, amacına uygun kısımlarını saptamasına ve metnin ne hakkında olduğunu hissetmesine yardım eder. Metnin gözden geçirilmesi aynı zamanda tümü hakkında fikir edinilmesini de sağlar.
Metinle ilgili ön bilgileri harekete geçirme: İyi okuyucu zor ve karmaşık bir metni okuduğunda metinde sunulan düşüncelerle kendi düşünceleri arasında ilişkiler kurabilir, yazarın öngörüleriyle ilgili zihninde bir temel oluşturabilir. Bu tür yeterliklere sahip olan öğrencilerin okuma-anlama stratejilerini etkin kullandığı söylenebilir. Bu nedenle okuma alışkanlığı olan öğrenciler metinlerle ilgili ön bilgiler konusunda daha avantajlıdırlar.
Metin hakkında tahminde bulunma: Bireyin metnin konusu hakkında öngörüler oluşturması, metni gözden geçirirken metin hakkında tahminde bulunmasını, konuya ilişkin önbilgilerini kullanmasını içerir. Metinle ilgili sorulara cevap vermesi, öğrenmesini kolaylaştıran stratejilerden birisidir. Metnin, teması ve konusu hakkında tahmin yürütülmesinin yazılı hale getirilmesi, metnin anlaşılmasını da kolaylaştırır.
Okuma öncesi kullanılan stratejiler metnin hem akıcı okunmasını, hem de okuma-anlama becerilerinin geliştirilmesini destekler.
Kaynaklar
H.Ömer BEYDOĞAN. OKUMA VE ANLAMAYI ETKİLEYEN STRATEJİLER
