Sofralarımızın vazgeçilmez iki lezzetidir zeytin ve zeytinyağı. Fakat işin üretim boyutu hiçte o kadar lezzetli olmuyor gibi görünmektedir. Dünya zeytinyağı üretiminin 68’i Avrupa Birliği ülkeleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Avrupa Birliğinde tüketiminde yüksek olması nedeni ile ithalat yapmaya devam etmektedirler. Dünya zeytin üretiminin 95’ini Akdeniz Havzası sağlamaktadır. Bir zeytinden ¼ oranında zeytinyağı üretilebilmektedir. Bir zeytin ağacının ekonomik ömrü 50 yıl ve ilk hasat dikimden 6 yıl gibi süre sonunda gerçekleştirilmektedir. Dünyada yaklaşık 2,8 milyon ton zeytinyağı üretilmekte liste başında İspanya yer almaktadır.
Bin Ton
Pay
İspanya
1.091
38
İtalya
320
11
Yunanistan
300
10
Türkiye
287
10
Tunus
220
8
Fas
140
5
Cezayir
100
3
Portekiz
80
3
Diğer
79
3
Toplam
278
10
2.895
100
Zeytinyağı
Tüketim Kg/ Kişi Başı
İspanya
9,9
Yunansitan
9,4
İtalya
8,7
Portekiz
6,8
Suriye
6
Fas
3,4
Türkiye
1,9
Cezayir
1,6
Fransa
1,4
ABD
1
Dünya Ortalaması
0,37
Zeytin ağacı kendine has özelliği sebebiyle bir yıl çok ürün verirken diğer yıl vermezler. Son yıllarda teknolojik imkânların sağladığı faydalarla bu özellik yok edilemese de etkileri azaltılmaya çalışılmaktadır.
Türkiye Zeytincilik ve Zeytinyağı Üretimi:
Türkiye’de Zeytin hasadı Kasım-Ekim arasında yapılıyor. 2017 yılında 460 bin ton sofralık 1,6 Milyon ton yağlık olmak üzere 2,1 Milyon ton zeytin üretildi. İspanya’da dekar başına 369 kg, İtalya’da 256 kg, Yunanistan’da 209 kg Türkiye’de ise 195 kg zeytin üretilmektedir. Türkiye’de zeytin üretimi sırasıyla Ege, Marmara, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde yer alan 41 farklı ilde gerçekleştirilmektedir. Sofralık zeytin üretimi Gemlik/Bursa’da yoğunlaşırken, 2017 yılında yağlık zeytin üretiminin yaklaşık 30’u Aydın ve Balıkesir illerinde gerçekleştirilmiştir. İl bazında zeytin ağaçlarının verimliliği açısından 2017’de Manisa ve Balıkesir’in ön plana çıktığı gözlenmektedir. Türkiye’de yaklaşık 320 bin adet zeytin üreticisi aile işletmesi firma olduğu tahmin edilmektedir. Zeytin ve zeytinyağı üreticilerinin büyük bir kısmı tarım kooperatifleri altında toplanmışlardır. Türkiye’de zeytinyağı üretimi, zeytin ağacı sayısı ve ekili alanlarda gözlenen artışa karşın yağışların zayıf seyri ve zeytin sineğinin yarattığı hasar nedeniyle son yıllarda beklentilerin altında kalmaktadır. Öte yandan, UZK 2016/17’de 177 bin ton olan zeytinyağı üretiminin bu yıl yaklaşık 287 bin tona yükseleceğini öngörmektedir. Bu öngörü Türkiye’de 2017 yılında yaşanan kuraklığın ardından yağışların artacağı beklentisi ile budama ve iyi tarım uygulamalarının desteğine dayanmaktadır. 2017-18 sezonunda toplam 287 bin ton zeytinyağı üretilmiş 90 bin tonu ihraç edilirken 170 bin tonu iç piyasaya sunulmuştur.
Sorunlar:
Türkiye’de zeytinyağının fiyatlarındaki diğer sıvı yağlara göre yüksek oluşu. Stokçuların faaliyetleri Zeytin sineğinin ve zayıf seyreden yağışların etkisi Mazot ve Gübrenin pahalılaşması Zeytinciliğe olan ilginin azalması Zeytin ekim alanlarının yerine Madencilik, Sanayi ve Turizm tesislerinin kurulma çabaları Zeytin ekim alanlarının küçüklüğü ve makinalı tarıma engel olan yerlerde yer alması, Zeytin faaliyetlerinde işçi bulma zorlukları Çok sayıda aracı kurum sebebiyle fiyatların artması Devletin Zeytinciliğe desteğini arttırmaması Zeytin alıcılarının yaşadıkları finansal sorunlar ve vadelerin 6 ayı aşması. Sulama sorunları Zeytin alımında asit miktarı yerine ürün miktarını fiyatlayan alıcıların yönlendirmesi ile çiftçiler en çok ürün veren tohumları kullanmakta böylelikle verim düşmektedir. Depolama ve Arıtma Tesislerinin maliyetli oluşu
Çözüm Önerileri:
Mazot ve Gübrede Çiftçiye destek ödemeleri ya da indirimleri Son yıllardaki kuraklık nedeni ile sulama teknolojilerine yatırım yapılması Bölgesel tarım stratejileri ile verimlilik arttırılmadır. Zeytincilik faaliyetlerinin teşvik edilmesi Tağşiş ile etkin mücadele edilmesi Bilinçlendirme faaliyetleri ile zeytinyağı tüketiminin arttırılması Net ihracatçı firmalara teşviklerin arttırılması Türkiye’de de üretilen zeytin ve zeytinyağına Dâhilde İşleme Rejimi hakkı verilmesi
